حادثه تظاهرات ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ که به جمعه سیاه معروف شد، به واقعه کشتار تظاهرکنندگان در جنوب تهران و همچنین میدان ژاله سابق و میدان شهدای کنونی، توسط نیروهای نظامی ارتش شاهنشاهی منجر شد.
تنها چندروز پس از واقعه آتش‌سوزی در سینما رکس آبادان در ۲۸ مرداد ۱۳۵۷، دولت جمشید آموزگار که با شعار دولت فضای باز سیاسی روی کار آمد، مجبور به استعفا گردید و در روز ۴ شهریور همان سال، محمدرضا پهلوی به جعفر شریف امامی که رئیس مجلس سنا بود و به برخی مخالفت‌ها با دولت هویدا مشهور بود، دستور داد تا دولتی با شعار " آشتی ملی" تشکیل دهد.
اندکی بعد و در روز سیزدهم شهریور، راهپیمایی بزرگ عید فطر در تپه‌های قیطریه تهران، تبدیل به تظاهرات بر ضدّ حکومت شاهنشاهی شد. به دنبال این تظاهرات، ناآرامی‌های دیگری نیز تا روز شانزدهم شهریور به وقوع پیوست.
دعوت کننده اصلی راهپیمایی روز هفده شهریور آیت الله یحیی نوری معروف به علامه نوری بود. این فرد از مبارزین ضد حکومت شاهنشاهی بود که به صورت انفرادی عمل می کرد و ساکن اطراف میدان ژاله بود. از اولین ساعات صبح روز جمعه، مردم برای شرکت در راهپیمایی و نماز جمعه به امامت علامه یحیی نوری راهی میدان ژاله شدند. بی خبر از آنکه از ساعت ۶ صبح، حکومت نظامی توسط فرماندار تهران ارتشبد غلامعلی اویسی اعلام و درحال اجرا و اجتماع بیش از سه نفرهم ممنوع شده است. اعلام دیرهنگام حکومت نظامی (ساعت ۶ صبح همان‌روز) از دلایل شلوغی و حضور مردم در این تظاهرات بود.
فرماندهان نظامی ابتدا چندبار با بلندگو از مردم خواستند که متفرق شوند و وقتی با بی‌تفاوتی مردم روبرو شدند، به سوی آنان آتش گشودند.
تعداد شهدای این فاجعه؛
فرمانداری نظامی تهران آمار ۸۷ کشته و ۲۵۰ مجروح را تأیید نمود. اما مخالفان حکومت، اعلان داشتند که در این روز بیش از ۴۰۰۰ نفر کشته شدند و تعداد کسانی که تنها در میدان ژاله جان به شهادت رسیدند ۵۰۰ نفر گفتند.
بی تردید، قیام ۱۷ شهریور را می توان به عنوان یکی از نقاط عطف مبارزات ملت مسلمان ایران علیه رژیم پهلوی دانست. ابعاد عظیم کشتار و سرکوب مردم بی گناه در این روز باعث شد تا انقلابیون و رهبران آن ها در حرکت خود مصمم تر گردند و در این بین رهبری مُدبّرانه حضرت امام خمینی(ره) نقشی به سزا داشت. حمایت های سران به اصطلاح دموکرات آمریکا از رژیم پهلوی در سرکوب مبارزین نیز باعث گردید تا ادعاهای به اصطلاح حقوق بشری و دموکراتیک آن ها در بین مردم رنگ ببازد و ماهیت اصلی آنان برای مردم ایران هرچه بیشتر نمایان گردد. در مجموع باید گفت قیام خونین ۱۷ شهریور عاملی موثر در تشدید مبارزات مردمی و تسریع در سقوط رژیم پهلوی به شمار می رود.