معرفی رشته علوم تغذیه

اینجانب فاطمه رحیمی سکاک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد تغذیه بالینی و کارشناسی علوم تغذیه از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هستم. در این مقاله سعی کرده ام که ماهیت و جوانب رشته تغذیه را برای علاقه مندان توضیح دهم. امیدوارم این مقاله بتواند کمک به سزایی جهت شناخت هر چه بهتر این رشته به علاقه مندان داشته باشد. در باب معرفی رشته تغذیه به جرات می توان گفت که در همه دوران ها، غذا و تغذیه به عنوان یکی از احتیاجات ذاتی افراد به شمار می رفته و با نقشی که بر رشد، سلامتی، بقای زندگی و طول عمر داشته، همواره به شکل ویژه ای مورد توجه همگان قرار گرفته است. به موازات افزایش علاقه جوامع به نقش غذا و تغذیه بر سلامت انسان، علم تغذیه نیز گسترش یافته است. به صراحت میتوان گفت رشته تغذیه یکی از رشته های پرطرفدار در زمینه علوم پزشکی به شمار می رود که به صورت مستقیم بر بهبود، کنترل یا پیشگیری از ابتلا به بیماری های مزمن نقش دارد. یکی از رویکردهای اصلی در کنترل یا جلوگیری از پیشرفت بسیاری از بیماری ها به خصوص دیابت، دیابت بارداری، کبد چرب و نارسایی کلیوی نیز رژیم درمانی قلمداد می شود. از آنجایی که تغذیه نادرست می تواند سبب ایجاد انواع بیماری ها در فرد شود، لذا هدف اولیه ما در رشته تغذیه آن است که با ارتقا و بهبود کیفیت و سبک زندگی، از ابتلا به بیماری های مزمن پیشگیری کنیم. در مرحله بعد اگر فردی به بیماری های مزمن مبتلا شد، با تغذیه سالم و اصلاح سبک غذایی بتوانیم از پیشرفت بیماریش جلوگیری کنیم. لذا امروزه رشته تغذیه را نمی توان صرفا به کاهش یا افزایش وزن محدود کرد.

تحصیل در رشته علوم تغذیه

در ایران علاقه مندان رشته تغذیه می توانند در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی تحصیل کنند. علم تغذیه دانشی چند بعدی است، لذا دانشجویان مباحثی همچون زیست شناسی ملکولی، بیوشیمی و متابولیسم، فیزیولوژی، آناتومی، جامعه شناسی پزشکی، اپیدمیولوژی، بهداشت عمومی، بهداشت و مسمومیت های غذایی، میکروب شناسی، انگل شناسی، روانشناسی، شیمی مواد غذایی، تغذیه اساسی، فیزیولوژی تغذیه، ایمونولوژی، پاتوفیزیولوژی، اکولوژی، تغذیه در گروه ها، تغذیه در دوران ها، ارزیابی وضع تغذیه، رژیم درمانی و... را در طی دوران تحصیل خود فرا می گیرند. همچنین دانشجویان این رشته، دوره های کارآموزی را در بخش های صنایع غذایی همچون صنایع گوشت، شیر، کمپوت و همچنین دوره های کارآموزی و کارورزی بیمارستان از جمله در بخش کودکان، گوارش، قلب، غدد درون ریز، مراقبت های ویژه، نفرولوژی و پیوند اعضا می گذرانند. در نهایت فارغ التحصیلان این رشته می توانند برای افراد و گروه های مختلف سنی، رژیم غذایی منحصر به فردی را ارائه دهند.  در حال حاضر گذراندن طرح دو ساله در رشته علوم تغذیه برخلاف رشته هایی نظیر پزشکی، دندانپزشکی، و ... اجباری نیست و به صورت اختیاری و مازاد بر نیاز صورت می گیرد.

در آمد و بازارکار و فرصت های شغلی رشته علوم تغذیه

با پیشرفت تکنولوژی، شاهد کاهش فعالیت بدنی و افزایش تمایل به مصرف غذاهای ناسالم در بین افراد هستیم. تا جایی که این سبک زندگی ناسالم نقش پررنگی در افزایش وزن، افزایش فشار خون، چربی و کلسترل در بین افراد داشته است. بدین ترتیب بیشتر افراد نیازمند دریافت مشاوره های تخصصی از افرادی که در زمینه تغذیه تخصص دارند هستند تا سبک زندگی سالمی داشته باشند. لذا رشته تغذیه بازار کار و آینده شغلی مناسبی به ویژه در کلان شهرها پیدا کرده است. شاید محبوب ترین حیطه فعالیت برای فارغ التحصیلان این رشته، مطب های تغذیه و رژیم درمانی باشد، اما فارغ التحصیلان این رشته می توانند در مراکز دیگری همچون بیمارستان ها، مراکز بهداشت، مراکز تحقیقاتی، باشگاه های ورزشی، شرکت ها و کارخانه های صنایع غذایی و دارویی نیز مشغول به کار شوند. متاسفانه برخی از فارغ التحصیلان رشته تغذیه ممکن است گمان کنند که بازار کار این رشته تا حدودی اشباع شده است اما شایان ذکر است که یادآور شوم به واسطه ماهیتی که رشته تغذیه دارد، تغدیه از بستر خوبی برای فعالیت کردن در فضاهای مجازی نیز برخوردار است، که این امر می تواند نرخ بیکاری را در میان فارغ التحصیلان این رشته به طور قابل توجهی کاهش دهد. به طور کلی مولفه اصلی در تعیین میزان درآمد از این رشته، توانایی ها و قابلیت های یک فرد متخصص است.

شرط موفقیت در رشته علوم تغذیه

همچون هر حرفه دیگری، شرط موفقیت در رشته تغذیه علاقه مندی به آن است. متخصصین این رشته برای ورود به بازار کار باید روحیه خدماتی که لازمه تمامی رشته های پزشکی است را دارا باشند. همچنین انتظار می رود متخصصین تغذیه افرادی بسیار صبور باشند تا بتوانند با صبر و حوصله بیماران را راهنمایی کرده و خدمات لازم را به آن ها ارائه دهند. از دیگر توانایی­های لازم برای موفقیت در رشته علوم تغذیه، می توان به روانشناسی، انعطاف پذیر بودن، داشتن قدرت تجزیه و تحلیل قوی، داشتن روابط عمومی خوب و مهارت ارتباطی مناسب به خصوص با بیمار یا مراجع است تا فرد مراجعه کننده بتواند به راحتی درباره مشکلات و دغدغه های خود صحبت کند. همچنین توانایی ایجاد انگیزه دادن به فرد برای تغییر و یا اصلاح رژیم غذایی نیز بسیار حائز اهمیت است. در رشته تغذیه نمی توان الزام داشتن حس مسئولیت پذیری در قبال مراجعه کنندگان را نیز نادیده گرفت. پس با داشتن این روحیات و در صورتی که یک متخصص تغذیه پشتکار و تلاش خوبی نیز داشته باشد، بی شک می تواند کمک بزرگی بر گسترش سلامتی در جامعه داشته باشد و خود نیز موقعیت مالی خوبی کسب کند.

معایب رشته علوم تغذیه

اما مثل هر رشته و تخصص دیگری، رشته تغذیه نیز معایبی دارد. مهمترین دغدغه ای که متخصصین و اساتید این رشته دارند آن است که بسیاری از پزشکان دیگر مثل پزشکان عمومی که در علوم تغذیه تخصص کافی و لازم را شاید نداشته باشند، به ارائه خدمات تغذیه ای و رژیم های غذایی می پردازند و نقش نیروی متخصص و فارغ التحصیل این رشته ممکن است گاهی نادیده گرفته شود. همچنین تا این لحظه درمان های تغذیه ای مشمول بیمه های درمانی نمی شوند و بسیاری از افراد به دلیل هزینه های بالای درمان از مراجعه به متخصصان تغذیه چشم می پوشند.

و اما کلام آخر

متخصصین این رشته می توانند با پشتکار و تلاش وحس نوع دوستی، به پیشگیری از ابتلا به بیماری ها و همچنین کنترل و جلوگیری از پیشرفت بیماری ها، کمک کنند و نقش خوبی در کاهش بار اقتصادی که بر دوش نظام سلامت قرار دارد، داشته باشند. لذا همچون هر رشته دیگری، میل به خدمت رسانی به عموم مردم و حس نوع دوستی باید سرلوحه کار هر متخصص تغذیه قرار گیرد.