آرش فهیم

سال 98 با حوادثی بهت برانگیز و حیرت آور آغاز شد؛ خروش سیل‌هایی بی‌سابقه و مرگبار که ده‌ها شهر از ایران را زیر آب بردند ، هراسی آخرالزمانی را در دل‌ها برانگیختند. حوادث ناگواری که برخی را بی‌خانمان و داغدار و کام سایر مردم را تلخ کرد. اما درمیان همه نقد و آراء منتشر شده درباره علل، زمینه‌ها و راه‌های مقابله و پیشگیری از سیل‌های خانمان برانداز، به نقش و کاربرد رسانه‌ها و به ویژه سینما و تلویزیون کمتر ‌اشاره شد.واقعیت این است که هنر هفتم به خاطر قدرت رسانه‌ای و توان بازسازی واقعیت و توان پیش‌بینی آینده، قابلیت کاهش صدمات ناشی از بلایای طبیعی مثل سیل، زلزله، آتش سوزی‌های وسیع و... را دارد.
یکی از اصطلاحاتی که طی سال‌های اخیر در ادبیات سینمای ایران رواج یافته، «سینمای اجتماعی» است. اصطلاحی که معمولا درباره فیلم‌های سیاه و ناامید‌کننده و پر از شعر و شعارهای روشنفکرانه به کار می‌رود. اما یکی از رسالت‌های آنچه «سینمای اجتماعی» خوانده می‌شود، هشدار نسبت به حوادث مرگ آفرین است. همچنانکه در سینمای جهان، هر سال تعداد قابل توجهی فیلم درباره سیل‌های ویرانگر و ترسناک، آتش سوزی‌های مهیب ساختمان‌ها و دیگر حادثه‌های طبیعی یا انسانی ساخته می‌شود. هدف از ساخت چنین فیلم‌هایی فقط سرگرم کردن مردم و دست یابی سازندگان این فیلم‌ها به سود اقتصادی نیست، بلکه یکی از کارکردهای آنها، ایجاد شرایط اجتماعی مناسب برای مواجهه با اتفاقات است.
این گونه فیلم‌ها در رده آثار کنشمند و آینده‌نگر قرار دارد. منظور از سینمای کنشمند، فیلم‌هایی هستند که قبل از وقوع یک مشکل، آن را به مردم و مسئولان هشدار می‌دهد؛ برخلاف سینمای واکنشی که پس از بروز بحران، به انتقاد یا نمایش آن توجه می‌کند. یکی از کلیشه‌های رایج در بین سینماگران این است که معمولاً می‌گویند، وظیفه شان فقط این است که مشکلات را نشان دهند و راه‌حل را افراد دیگر و مسئولین باید پیگیری کنند. ما فکر می‌کنیم این حرف، یک سخن غیر واقعی و ناشی از پایین بودن سواد رسانه‌ای آنهاست. چرا در هالیوود چنین مسئله‌ای نیست؟ حتی قبل از اینکه مسئله بوجود بیاید، خود مسئله و راه‌حل آن را در فیلم‌ها نمایش می‌دهند. اما دلیل اینکه ما چنین فیلم‌هایی را در سینمای ایران نداریم این است که آثار ما بیشتر در قالب واکنش و گذشته‌گرا ساخته می‌شوند؛ اغلب نیز برای بردن جوایز جشنواره‌های خارجی و نه باز کردن گرهی از زندگی مردم و مسائل جامعه.
سینما می‌تواند وقوع سیل در شهرها و روستاها را بازسازی کند. همان طور که در هر سال، برخی از آثار سینمای جهان این کار را می‌کنند. از این طریق، هم شرایط چنین حادثه‌ای قبل از وقوع برای مردم و مدیران تصویر می‌شود، هم امکان ارائه راه‌حل و راهکار به وسیله این فیلم‌ها وجود دارد و هم اینکه می‌توان با این آثار، مسئولان بی‌مسئولیت را تنبیه کرد یا اقدامات‌اشتباه آنها را به رخ کشید.
نکته مهم این است که پس از وقایع تلخ، ازجمله سیل اخیر، در کنار همه ناملایمات، زیبایی‌هایی هم ظهور می‌کند. یکی از جنبه‌های زیبایی که از گل و لای و زجر و بدبختی سیل اخیر بیرون تراوید، حضور داوطلبانه تعدادی جوان شجاع و ایثارگر در قالب گروه‌های جهادی برای نجات زندگی بلادیدگان است. سینمایی که این منجی‌ها و قهرمانان گمنام اما خوشنام را نادیده بگیرد، قطعا دروغگو و تحریفگر خواهد بود. منتظر ساخت فیلم ، هم در جهت پیش‌بینی حوادث و هم در جهت ستایش از جهادگران و منجیان مردم هستیم.