خلاق کاربردی حضرت رضا(ع) که در جامعه برای الگوبرداری، بیش تر به آن نیاز است، ارائه می شود:

یکی از مهمترین آنها جامعیت شخصیت اخلاقی بر محور خدامحوری است.

منظور از جامعیت یک شخصیت، وجود صفات گوناگون اساسی و برجسته و گاه به ظاهر متضاد در آن شخصیت است؛ پیشوایان معصوم ما و از جمله امام رضا(ع) واجد خصوصیات مختلفی بودند و از جامعیّت در شخصیت که همان هماهنگی اجزای شخصیتی، حاکمیت اصول معین بر رفتار افراد و یکسان بودن واکنش ها در موقعیت های مشابه است، برخوردار بودند. درواقع همه چیز بر محور الهی و نیّت خدایی و اخلاص می چرخد و همۀ اوصاف متضاد را خط الهی و نیّت خدایی سامان می دهد.

به عنوان نمونه در روایت وارد شده است: «وَ کانَ(ع) کثِیرَ الْمَعْرُوفِ وَ الصَّدَقَةِ فِی السِّرِّ وَ أَکثَرُ ذَلِک یکونُ مِنْهُ فِی اللَّیالِی الْمظْلِمَة؛ حضرت رضا(ع)همیشه کارهای خیر و صدقه را پنهانی و دور از چشم مردم، و بیش تر این امور را در شب های تاریک (ولی مهتاب) انجام می داد.»

کمک و احسان به فقرا در شب چند ویژگی دارد: خالصانه تر است و غرور و عُجب در آن کم تر راه می یابد و گیرنده در لحظه گرفتن و بعد از آن با دیدن کمک کننده، احساس خجالت و کوچکی نمی کند.

روزی شخصی وارد بر حضرت رضا (ع) شد و عرض کرد: «سلام بر شما ای پسر رسول خدا(ص)، من از دوستان شما و پدران تان هستم که از سفر حج برمی گردم و خرجی خود را تمام (و یا گم) کرده ام و نمی توانم به شهر و دیارم بازگردم. مبلغی را در اختیارم بگذارید تا بتوانم به شهرم بازگردم، در آن جا این مبلغ را از جانب شما صدقه خواهم داد. حضرت فرمود: بنشین خدا تو را رحمت کند، و شروع کرد با مردم سخن گفتن تا زمانی که مردم متفرّق شدند و جز سلیمان و خثیمه کسی باقی نماند، آن گاه حضرت از آن دو نفر اجازه گرفت و داخل اتاق دیگر شد و پس از لَختی (بی آن که خود را نشان دهد) در را بست و دست خود را از بالای درب به سمت آن مرد بیرون آورد و فرمود: خراسانی کجاست؟ آن مرد به درب نزدیک شد، حضرت فرمود: این دویست دینار است و می توانی با این مبلغ به شهرت بازگردی و به آن جا که رسیدی لازم نیست آن را از طرف من صدقه دهی. مرد درحالی که خوشحال بود و خود را غرق در نعمت و لطف امام می دید پول را گرفت. سلیمان می گوید: عرض کردم: فدایت شوم! کمک خوبی کردی و بر او مهربانی نمودی؛ فَلِمَا ذَا سَتَرْتَ وَجْهَک عَنْهُ؛ چرا صورت خود را از او پنهان نمودی؟ حضرت فرمودند:

«مَخَافَةَ أَنْ أَرَی ذُلَّ السُّؤَالِ فِی وَجْهِهِ لِقَضَائِی حَاجَتَهُ أَمَا سَمِعْتَ حَدِیثَ رَسُولِ اللَّهِ الْمُسْتَتِرُ بالْحَسَنَةِ تَعْدِلُ سَبْعِینَ حِجَّةً وَ الْمُذِیعُ بِالسَّیئَةِ مَخْذُولٌ وَ الْمُسْتَتِرُ بِهَا مَغْفُورٌ لَهُ.

این کار را از بیم آن که مبادا ذلّت سؤال را در چهره او ببینم، انجام دادم. آیا قول رسول خدا(ص) را نشنیدی که فرمود پنهان کننده حسنه برابر هفتاد حج پاداش دارد. آشکارکنندۀ گناه خوار گردد و پنهان کنندۀ گناه آمرزیده شود.

یکی دیگر از ویژگی های آن حضرت پافشاری بر ولایت اهل بیت(ع) بود.

امام رضا(ع) در گفتگو با مسئولان مملکت، علماء، مردم و در مناظرات و همه جا از حق ولایت خود و پدرانش دفاع می کرد. و با منطق قوی در تمام مباحثات افراد را نسبت به امامت و جایگاه آن آگاه و متوجه ساخته و مجاب می نمود.