استان البرز همانگونه که به عنوان ایران کوچک مشهور است به واقع سرزمین اقوام شناخته می‌شود.  به عنوان دومین استان مهاجرپذیر کشور پس از تهران جمعیت زیادی از دیگر استان‌های کشور را در خود جای داده‌ است. بنابراین می‌توان یکی از مزیت‌های البرز را برخورداری از هنرمندان اهل قومیت‌‌ها و فرهنگ‌های مختلف دانست. چرا که این تنوع قومیتی باعث ایجاد تنوع رشته‌های صنایع‌دستی و وجود هنرمندان زبده و اصیل در استان شده‌است. آنچه در مورد صنایع‌دستی اهمیت دارد این است که قرار گرفتن آن در کنار جاذبه‌های گردشگری می‌توان جذابیتی دوچندان برای گردشگران ورودی به استان ایجاد کند و همچنین فراهم شدن زمینه فروش محصولات برای هنرمندان به توسعه اقتصاد و اشتغال صنایع‌دستی منجر شود. علاوه بر آن یکی از وجوه هویتی هر سرزمین صنایع‌دستی آن است که فعالیت‌های ترویجی برای بقای این هنرهای سنتی از اهمیت زیادی برخوردار است. خبرنگار جام جم البرز با رحیم خاکی مدیر کل میراث فرهنگی،گردشگری وصنایع دستی استان درباره وضعیت موجود صنایع دستی در البرز گفتگویی انجام داده است که در ادامه می خوانیم.

آموزش، کلید ترویج صنایع‌دستی

آموزش صنایع دستی به افراد یکی از راهکارهای موثر برای توسعه مهارت‌آموزی و اشتغال در زمینه صنایع دستی و ازطرفی حفظ هنرهای اصیل سنتی است. 

برای این منظور از مربیان کارآزموده برای آموزش رشته‌های مختلف صنایع‌دستی در استان البرز استفاده می‌شود. از زمان تشکیل استان البرز و استقرار اداره کل میراث‌فرهنگی در استان، بیش از ۱۳ هزار و ششصد نفر در رشته‌های مختلف تحت نظر مربیان اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی البرز آموزش دیده‌اند. 

این آموزش‌ها در رشته‌های مختلف از جمله صنایع‌دستی چوبی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، سفال و سرامیک، پته‌دوزی، تولیدات چرمی دست‌دوز، قلمزنی، زیورآلات‌سنتی و... انجام شده است. ناگفته نماد که بخشی از آموزش‌ها با تعامل با اداره کل زندان‌های البرز برای آموزش صنایع‌دستی به این قشر و توانمندسازی آن‌ها برای اشتغال‌ صورت گرفته است.

آموزش تجاری‌سازی، بسته‌بندی و بازاریابی نیز از جمله اقداماتی است که برای تکمیل آموزش هنرمندان و افزایش فروش آن‌ها صورت می‌گیرد. 

بر اساس آمار ارائه شده از سوی معاونت صنایع‌دستی این اداره کل در سال 1401 بیش از 3500 نفر از آموزش‌های صنایع دستی رایگان توسط این اداره بهره‌مند شده‌اند که می‌تواند زمینه‌ای برای خوداشتغالی و درآمدزایی این افراد باشد. 

بر اساس آمار ارائه شده از  معاونت صنایع دستی این اداره کل در طی سال‌های تأسیس اداره کل میراث‌فرهنگی در البرز بیش از 9 هزار و 300 پروانه تولید انفرادی ، کارگاهی و کارت شناسایی صادر و تمدید شده است که این تعداد نشان از وجود هنرمندان توانمند و فعال در عرصه صنایع‌دستی در البرز دارد. 

از طرفی معرفی هنرمندان دارای پروانه فعالیت در زمینه صنایع‌دستی برای دریافت تسهیلات کم‌بهره از بانک در قالب تسهیلات تبصره 18 و مشاغل خانگی و همچنین ایجاد زمینه شرکت در نمایشگاه‌ها، معرفی برای بهره‌مندی از بیمه صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان و... برای حمایت از این قشر صورت می‌گیرد.

صنایع‌دستی به عنوان یکی از زیرشاخه‌های مشاغل خانگی نیز محسوب می‌شود و تاکنون بیش از 2600 مجوز مشاغل خانگی مستقل و 83 مجوز مشاغل خانگی در قالب پشتیبان از سوی این اداره کل صادر شده که امکان برخورداری از تسهیلات را راحت‌تر می‌کند. 

وجود 23 فروشگاه صنایع‌دستی در البرز

صنایع‌دستی به عنوان یکی از معرف‌های هویت و اصالت یک سرزمین ارتباط مستقیمی با گردشگری دارد و وجود فروشگاه‌های صنایع‌دستی در مراکز گردشگری و همچنین برگزاری نمایشگاه‌ها می‌تواند نقش زیادی در رونق اقتصاد هنرمندان این عرصه و پایداری این هنرها داشته‌ باشد. اکنون حدود ۲۳ فروشگاه صنایع‌دستی در استان البرز فعالیت می‌کنند و هنرمندان البرز حضور فعالی در نمایشگاه‌های استانی، سراسری و منطقه‌ای دارند. 

 ۷۸ اثرهنرمندان البرز داری نشان مرغوبیت ملی

بسیاری از هنرمندان صنایع دستی البرز در سطح ملی و بین المللی فعال بوده و آثار نفیسی را در رشته‌های مختلف صنایع‌دستی از جمله سفال و سرامیک، چلنگری، زیورآلات سنتی، قلمزنی، چرم و.... تولید کرده اند. تاکنون ۷۸ اثر هنرمندان صنایع دستی استان البرز موفق به دریافت نشان مرغوبیت ملی صنایع دستی شده‌اند. 

از لحاظ تعداد رشته‌های صنایع‌دستی فعال دراستان البرزعلاوه بر نشان مرغوبیت ملی، تعداد 9 اثر هنرمندان البرز دارای نشان مرغوبیت بین‌المللی هستند که معیارهای بسیار سخت‌گیرانه‌ای برای انتخاب این آثار وجود دارد. 

با توجه به کیفیت آثار بسباری از هنرمندان البرز صادرات انواع صنایع‌دستی به کشورهای مختلف از جمله فرانسه، استرالیا، آلمان، کانادا، مالزی، امارات، ترکیه، گرجستان، ارمنستان، لبنان، سوئد، انگلیس، آمریکا، عمان، بحرین و... انجام شده است.  

از لحاظ تعداد رشته‌های صنایع‌دستی فعال دراستان البرز

براساس آمار ثبت شده در معاونت‌ صنایع‌دستی این اداره کل ۸۳ رشته از ۲۹۵ رشته مصوب صنایع‌دستی کشور در البرز فعال هستند که نسبت به سال‌های گذشته رشد داشته است. رشته‌های چادرشب‌بافی، حوله‌بافی، تفرشی‌دوزی، نازک‌کاری، تولیدات نمدی دست‌دوز، فیروزه کوبی، دوات‌گری سنتی، چاروق‌دوزی، سوزن‌دوزی بلوچ و آینه‌کاری هنرهایی هستند که به تازگی در بین رشته‌های صنایع‌دستی البرز ثبت شده و دارای هنرمندان فعال است.